▶️ Kanser Nedir?

Kanser, vücudumuzdaki herhangi bir dokuda yer alan hücrelerin kontrolsüz olarak çoğalma ve yayılma yeteneğinde olması ile karakterize hastalıkların tümüne verilen isimdir. Bulunduğu doku ya da organa göre ismi değişmektedir.
Kanser hastalıkları, dünyadaki ölüm nedenlerinin önemli bir kısmını oluşturur. Günümüzdeki kanser tarama yöntemlerinde sağlanan gelişmeler ve tedavi modalitelerindeki ilerlemeler sayesinde birçok kanser türü için hayatta kalma süreleri artmakta hatta tam iyileşme sağlanabilmektedir.

Kanser Belirtileri

Kanserin belirtileri oluştuğu organa ve etkilediği alana göre değişebilir.

Kanserle ilişkili olabilecek genel belirtilerden bazıları:

• Halsizlik
• Yorgunluk
• İstem dışı kilo kaybı
• Ciltte renk değişikliği
• İyileşmeyen yaralar, mevcut benlerin yapısında değişiklikler
• İdrar yapma alışkanlıklarında değişiklikler
• Dışkılama alışkanlıklarında değişmeler
• Kalıcı nefes darlığı ve öksürük
• Yutkunmada güçlük
• Şişkinlik, hazımsızlık
• Geçmeyen kas ve kemik ağrıları
• Nedeni açıklanamayan ateş
• Ciltte morarma veya kanama

Bu belirtiler ve benzerleri birçok iyi huylu hastalık bulgusu olabileceği gibi bir kanser belirtisi de olabilir.

Ne Zaman Doktora Gidilmeli

Kendinizde farklılıklar hissederseniz, şüpheli bir bulgunuz varsa doktorunuzla görüşmeniz uygun olacaktır. Herhangi bir belirtiniz olmamasına rağmen kanser riskiniz konusunda endişeleriniz varsa, hangi tarama testlerinin yapılması gerektiği konusunu doktorunuzla görüşmeniz uygun olacaktır.

Kanser Nedenleri

Kansere neden olan hücrelerin DNA yapısında oluşan mutasyon adını verdiğimiz hasarlardır. DNA yapısı, hücrenin nasıl büyüyeceğini, nasıl çoğalacağını, ne gibi işlevleri yerine getireceği bilgilerini taşıyan genetik kodlar içerir. Bu genetik kodlarda ortaya çıkabilecek hasarlar veya değişiklikler, o hücrenin kanserli olmasına neden olabilir.

Gen Hasarı (Mutasyon) Olursa, Ne Olur?

• Hücrenin hızlı büyümesi. Gen mutasyonu, hücrenin normalden daha hızlı büyümesine ve bölünmesine neden olabilir. Bu durumda aynı mutasyona sahip yeni birçok hücre oluşacaktır. 
• Kontrolsüz hücre büyümesini durduramama. Sağlıklı hücreler ne kadar büyüyeceğini ve büyümeyi ne zaman durduracağını bilirler. Bunu sağlayan tümör süpresör genlerdir. Bu sayede vücudumuz her hücre türünden doğru boyutta ve doğru sayıda hücreye sahiptir. Gen hasarları, bu dengeyi bozacaktır.  
• DNA hatalarını onarma sorunu. DNA onarım genleri, bir hücrenin DNA’sındaki hataları bulur ve düzeltir.  Bir DNA onarım genindeki mutasyon, hataların düzeltilememesine ve hücrelerin kanserli olmasına yol açtığı anlamına gelebilir.

Bu mutasyonlar en sık bulunanlardır. Ancak diğer birçok gen mutasyonu kanserli hücre oluşmasına neden olabilir.

Gen Mutasyonları Neden Olur?

Gen mutasyonları çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir, örneğin:

• Ailesel geçişli gen mutasyonları. Anne babanızdan miras aldığınız bir genetik mutasyonla doğmuş olabilirsiniz. Bu tür bir mutasyon, kanserlerin küçük bir kısmını oluşturur.
• Sonradan  ortaya çıkan gen mutasyonları. Çoğu gen mutasyonu siz doğduktan sonra ortaya çıkar ve kalıtsal değildir. Sigara, radyasyon, virüsler, bazı kimyasallar (kanserojenler), obezite, hormonlar, kronik iltihaplanma ve egzersiz eksikliği gibi etkenler  gen mutasyonlarına neden olabilir.

Gen mutasyonları, normal hücre büyümesi sırasında sıklıkla meydana gelir. Bununla birlikte, hücreler, bir hata meydana geldiğinde bunu tanıyan ve hatayı onaran genler içerir. Bazen bir hata gözden kaçar. Bu, bir hücrenin kanserli olmasına neden olabilir

Gen mutasyonları birbirleriyle nasıl etkileşir?

Birlikte doğduğunuz gen mutasyonları ve yaşamınız boyunca edindiğiniz hatalı genler, kanser oluşumuna öncülük eder. 

Ailenizden kansere öncülük edebilecek bir mutasyonun size geçmiş olması, mutlaka kanser olacağınız anlamı taşımayabilir. Kanserin ortaya çıkması için daha fazla gen mutasyonuna ihtiyacınız olabilir. Kalıtsal mutasyonların bazılarında ise kansere neden olabilecek kanserojen maddelere daha duyarlı hale gelebilirsiniz. 

Kanserin oluşması için ne kadar mutasyonlu gen gerektiği net değildir. Kanser türlerine göre, mutasyon türlerinin ve miktarının değişmesi muhtemeldir.

Kanserde Risk faktörleri

Kanserlerin çoğu bir risk faktörü olmadan ortaya çıkar. Bunun yanında kanser riskinizi arttırdığı bilinen bazı risk faktörleri vardır. 

Yaşınız

Kanserin gelişmesi onlarca yıl alabilir. Bu nedenle kanser teşhisi konan çoğu kişi 65 yaş ve üzerindedir. Yaşlı yetişkinlerde daha yaygın olsa da, yalnızca yaşlılarda ortaya çıkmaz. Kimi zaman bazı türleri genç yaşlarda da görülür. 

Alışkanlıklarınız

Bazı alışkanlıklarımız kanser riskini arttırmaktadır. Sigara içmek, alkol tüketmek, güneşe aşırı maruziyet, obez olmak ve şüpheli cinsel ilişkiler kanser oluşumuna katkıda bulunabilir.

Kanser riskinizi azaltmak için bu alışkanlıkları değiştirebilirsiniz – ancak bazı alışkanlıkların değiştirilmesi diğerlerinden daha kolaydır.

Aile geçmişiniz

Kanserlerin az bir kısmı kalıtsaldır. Burada genetik geçiş söz konusu olabilir. Ailenizde kanser yaygınsa, kanser riskinizi arttırabilecek bazı genetik mutasyonlar araştırılabilir. Genetik testlerinizde bu tür mutasyonların saptanmasının, mutlaka kanser olacağınız anlamı taşımadığını unutmayın.

Çevreniz

Yaşadığınız ya da çalıştığınız çevre nedeniyle kanser riskinizi arttırabilecek bazı kimyasallara maruz kalabilirsiniz. Sigara dumanı, asbest, benzen vb. kimyasallar artmış kanser riski ile ilişkilidir.

Kanseri Nasıl Önleyebiliriz

Bazı kanser risklerini azaltmak mümkündür, örneğin:

• Sigara içmeyi bırak. Sigaraya hiç başlamayın, içiyorsanız da bırakın. Sigarayı bırakmak bile ilerideki kanser risklerini azaltacaktır.
• Sigara içiyorsanız bırakın. Sigara içmiyorsan başlama. Sigara içmek birkaç kanser türüyle bağlantılıdır – sadece akciğer kanseri değil. Şimdi durdurmak, gelecekte kanser riskinizi azaltacaktır.
• Aşırı güneşe maruz kalmaktan kaçının. Güneşe uzun süre maruziyet, ultraviyole (UV) ışınları nedeniyle cilt kanseri riskini arttırabilir. Güneş koruyucu kremler, giysiler ve gölgede zaman geçirmek bu riski azaltacaktır. 
• Sağlıklı diyetle beslen. Beslenme düzenimiz meyve ve sebze ağırlıklı olmalı. Tam tahılları ve yağsız proteinleri seçin. İşlenmiş gıdalardan uzak durun.
• Egzersiz yapın. Düzenli egzersiz, daha düşük kanser riski ile bağlantılıdır. Haftada en az birkaç gün, en az 30 dakika egzersiz yapmayı hedefleyin. Düzenli olarak egzersiz yapmak kanser riskini azaltır.
• Sağlıklı kilonuzu koruyun. Fazla kilolu veya obez olmak kanser riskinizi artırabilir. Sağlıklı beslenin ve sağlıklı kilo aralığında kalmaya çalışın.
• Kanser tarama muayeneleri planlayın. Risk faktörlerinize göre gerekli olan kanser tarama testlerinizi doktorunuzun önerisi doğrultusunda yaptırın.
• Doktorunuza aşıları sorun. Hepatit B Virüsü (HBV) ve Human Papilloma Virüs (HPV) gibi virüslerin karaciğer ve rahim ağzı kanseri gibi kanserleri tetiklediği bilinmekte olup, aşıları mevcuttur. Bu tür aşılamalar açısından doktorunuzdan bilgi alın.

Unutmayın ki çoğu kanser riski azaltılabilir. Buna rağmen olası kanserlerin erken tanısı, tedavi şansınızı arttıracak en önemli faktördür.

Kanserlerin önlenmesi, tanı ve tedavi süreçlerinde mutlaka profesyonel destek alın. Kulaktan dolma bilgilerle tanı ve tedavi aşamalarında gecikmelere maruz kalmayın.

Sağlıklı günler dileriz.